تاثیر مقدار و نوع شوری خاک بر رشد و ترکیب شیمیایی روناس

شوری زایی و مبارزه با آن از مسائلی است که بشر از هزاران سال پیش تاکنون با آن دست بگریبان می باشد. سابقه تاریخی مبارزه با شوری با توجه به کتاب دوم حضرت موسی (ع) مربوط به معجزه صحرای سینا احتمالا از 35 قرن قبل شروع شده است . مسایل شوری در کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک شدیدتر است . براساس برآوردهای انجام شده 7 درصد از اراضی جهان شور و 3 درصد بسیار شور یا سدیک است . از 165 میلیون هکتار مساحت ایران، 25 میلیون هکتار آن شور بوده و یا بنوعی دچار برخی مسایل شوری می باشد. با کاشت روناس (rubia tinctorum l.) در این گونه اراضی می توان علاوه بر اصلاح خاک و کاشتن از شدت شوری خاک ، تولید قابل قبولی نیز نتظار داشت . وفور منابع آب و خاک شور از یک طرف و استعداد گیاه نوراس در مقاومت به شوری و همچنین کاربری دارویی، صنعتی و علوفه ای این گیاه، انگیزه پژوهش حاضر گردید. در یک آزمایش گلخانه ای تاثیر مقدار و نوع شوری خاک بر رشد و ترکیب شیمیایی روناس مورد ارزیابی قرار گرفت . آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل شش میزان شوری (0، 0/3، 0/6، 0/9، 1/2، و 1/5 درصد نمک در خاک ) و سه ترکیب نمکی (کلرور سدیم، سولفات سدیم و کلرور سدیم + سولفات سدیم) بودند. اجزاء اندازه گیری شده عبارت بودند از تعداد بوته های زنده پس از 45 روز، غلظت پرولین آزاد موجود در برگ ، رشد نسبی، تعداد شاخه در هر گلدان، طول ریشه، طول ساقه، سطح برگ ، تعرق، وزن تر و خشک ساقه، وزن تر و خشک ریشه، وزن برگ ، غلظت سدیم، پتاسیم و کلسیم در اندامهای هوایی گیاهان. بررسی تمامی عوامل نشان داد که خسارت ناشی از نمکهای مختلف عبارت است از: سولفات سدیم > کلرور سدیم + سولفات سدیم > کلرور سدیم. حد نهایی زنده ماندن گیاه در کلرور سدیم کمتر از سولفات سدیم و درصد خسارت وارده به ازاء افزایش هر واحد شوری در کلرور سدیم به مراتب بیشتر بوده است . افزایش شوری بدون توجه به نوع نمک در میزان های بالا باعث کاهش تعداد بوته و از بین رفتن گیاه گردید. با افزایش میزان شوری غلظت پرولین آزاد در برگ افزایش یافت ولی در سطوح بالاتر این مقدار مجددا کاهش یافت . افزایش شوری باعث افزایش غلظت در اندامهای هوایی و کاهش غلظت پتاسیم و کلسیم گردید. همچنین افزایش شوری باعث کاهش طول ریشه و ساقه، سطح برگ ، میزان آب مصرفی، وزن ریشه و ساقه و برگ و رشد نسبی گردید. همبستگی بین میزان شوری و طول ریشه کم، بین میزان شوری و غلظت پرولین متوسط و بین میزان شوری و بقیه اجزاء اندازه گیری شده زیاد بود. بررسی کلیه عوامل در رابطه با شوری حاکی است که اختلاف بین شاهد و سطح شوری 0/3 درصد معنی دار نبود و در سطوح بالاتر نمک ، رشد گیاه کاهش یافت . به طور کلی می توان نتیجه گرفت که روناس در رابطه با شوری گیاهی مقاوم و پرتحمل است و مقاومت آن از نوع بردباری می باشد. لذا می توان این گیاه را در محیطهای شور کشت نمود، مشروط بر اینکه ترویج آن همراه با پژوهش های کاربردی و توجه به بازار محصولات آن شد. نتیجه این فعالیت ها می تواند اصلاح خاک ، تولید در اراضی با کیفیت پایین و ایجاد درآمد و اشتغال باشد.